Nhân việc xuất bản toàn tập Xuân Diệu

Toà ngang dãy dọc đồ sộ ,
nhưng sau đó sao đây ?



Y nghĩ đầu tiên của tôi khi nghe tin Toàn tập Xuân Diệu được in ra là ở dưới suối vàng , Xuân Diệu < XD >chắc rất sung sướng.
Còn nhớ những quyển sách đầu tiên của XD mà chúng tôi được đọc sau khi Hà Nội đươc tiếp quản.Măc dầu sách ra đời ngay trong lòng Việt Băc kháng chiến nghĩa là được in trên giấy dó làm theo lối thủ công chỗ dày chỗ mỏng không đều , mặt giấy nhiều khi còn lẫn cả một mẩu rơm như XD từng tả khi nói về những số Văn nghệ đầu tiên , và mặc dầu đó chỉ là những tập thơ mỏng , song sau trang một đề tên sách , lật đến trang hai , bao giờ chúng tôi cũng tìm thấy một dấu hiệu riêng của XD : phải có cái mục Cùng một tác giả ,ở đó XD trình với độc giả cho đến thời điểm ấy ông đã có bao nhiêu đầu sách.Sau này sách in đẹp hơn giấy trắng hơn thì việc liệt kê việc mình đã làm càng được XD xem trọng , và nhìn qua những cuốn sach ông soạn trong những năm cuối đời chúng tôi đôi khi phải bái phục chẳng riêng chỉ vì nội dung sách và khối lượng công việc - điều này thì tất nhiên rồi - mà phục ngay ở cái cách ông tận tuỵ với mình , ghi chép bằng hết những gì đã viết .
Từ những trang Cùng một tác giả đó,trong lòng chúng tôi, XD hiện ra như một người làm nghề chuyên nghiệp hơn ai hết . Trong khi nhiều nhà văn nhà thơ ở Việt Nam không thích nói nhiều về những gì mình đã làm ,họ muốn tỏ ra khiêm tốn , muốn chứng tỏ rằng mình nhìn đời một cách hư vô sao cũng được và cái chính là vì họ dừng lại ở một quan niệm khá tài tử về chuỵện cầm bút , thì XD không thế .Học theo Tản Đà hồi nào , ông có ý thưc rằng mình có quyền tồn tại như một thi sĩ , mình là người có nghề đàng hoàng và trong nghề này ai chăm chỉ siêng năng hơn người đó đáng đươc kính trọng hơn .
Có một câu nói XD hay nhắc lại với cánh chúng tôi - những người thường được mệnh danh là lực lượng trẻ trong những năm chống Mỹ đại ý : các cậu còn trẻ quá các cậu hay phung phí sức lực .Còn mình ấy ư ,XD này chỉ tồn tại nhờ biết dồn sức mạnh của năm ngón tay thành sức mạnh chung của một nắm đấm.
Và XD đã làm đúng như vậy .Điều mà ông sợ nhất là sự dang dở .Làm gì ông cũng muốn đào cùng tát cạn...
Lại nhớ một câu thơ tự thuật của XD : Rất tồi toán pháp khá văn chương .Có thể là điểm toán của ông khi đi học không cao nhưng sự tính toán của ông cho đời mình thì chẳng xoàng tí nào cả .Khả năng nhìn xa trông rộng ;sự lịch lãm trong nghề;vốn hiểu biết phong phú ;và thói quen lao động cật lực...bấy nhiêu yếu tố dồn cả lại làm nên một sự nghiệp mà ngày nay nhìn lại qua bộ toàn tập sáu cuốn mới in phải nói là một thứ toà ngang dãy dọc đồ sộ .
Trong từng lúc từng chỗ có thể nói con người này là một thi sĩ bẩm sinh luôn luôn mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây . Nhưng nhìn chung cả một đời người thì lại có thể nói là ông rất tỉnh.Ong tìm cách huy động tất cả những gì vốn có.Cũng tức là ông đã tìm ra được cái cách hữu hiệu nhât để vắt kiệt sức lực của mình .
Và ông muốn chung quanh ghi nhận cho ông cái nỗ lực ông đặt vào công việc : Ai đã từng có lần ngồi nghe XD nói chuyện thơ hẳn nhớ ông rất chú ý tạo không khí cho buổi trình diện của mình, phải thêm lọ hoa như thế này , phải đặt mi-cơ-rô như thế kia và sau những đoạn nói hay người nghe phải ủng hộ diễn giả bằng cách vỗ tay ra sao...
Thành thử những hình thức tổng kết về một tác giả như làm tuyển tập làm toàn tập là nằm trong sự tính toán của ông .Ong luôn ước ao một sự trình diện đầy đặn , một sự kỉêm kê chặt chẽ chính xác ngay về số lượng , tức những gì ông đã làm được mang bày hết và ông muốn có được cái hình thức tồn tại như nhiều nhà văn nhà thơ của thế kỷ này đã được hưởng.
Đến bây giờ mới thấy đây- Mà lòng đã chắc những ngày một hai - có thể mượn lại câu Kiều đó để diễn tả sự hoan hỉ mà XD dành cho toàn tập nếu như ông còn sống.
Thế nhưng sau khi đã thông cảm với niềm ao ước khôn nguôi của Xuân Diệu và mừng cho tác giả , có lẽ sẽ không có gì là quá nếu với tư cách bạn đọc , chúng ta thử nêu lên một ít điều ước ao thêm từ bộ sách sáu tập dày cộp này .
Những ngày đầu 1945,trong một buổi nói chuyện với các bạn sinh viên lúc ấy , XD có nêu một căn bệnh mà theo ông là phổ biến ở dân mình , ấy là bệnh chuộng hình thức , làm cái gì cũng muốn làm thật to , sơn phết cho thật hào nhoáng , và ông gọi đó là bệnh voi nan .Vậy mà , hỡi ôi , với căn bệnh mà ông chế giễu đó , ông đâu có tìm được vắc-xin miễn dịch !Ông từng có lý luận cái rễ của cây cúc cũng có mùi hăng hắc , nói nôm na là những gì do ông viết ra vẫn có cái duyên riêng mà phi XD không ai viết được .Có điều, tôi nghĩ việc gì rồi cũng phải có chừng mực .Mặc dù vẫn mang cái giọng riêng của XD, song những bài viết loàng xoàng dưới cơ so với tài năng của ông khi được đặt cạnh nhau , lại có cái phản tác dụng kỳ lạ .Mấy chục năm trước đọc đã mệt mỏi , đến nay , lại càng khó ai kham nổi !
Tôi kiên trì nhận xét này với cả những bài thơ yếu , lẫn những bài nói về kinh nghiệm làm thơ cũng như bình thơ mà ở đó ngòi bút XD rơi vào dài dòng kể lể .Cầu cho vong linh XD tha cho kẻ hậu sinh và cũng xin đừng ai bắt bẻ tôi theo cái kiểu “Anh đã viết đươc như thế chưa mà anh chê ?! “.Tôi không muốn phải chứng kiến những phút yếu đuối kém cỏi của con người mà tôi hằng yêu kính dù tôi biết rằng bất cứ ai , kể cả các thiên tài , cũng có những phút như thế.Và tôi muốn đối xử với XD không phải như một người đã qua đời cách đây gần mười sáu năm mà như một người đang sống và còn sống mãi trong lòng các thế hệ bạn đọc tương lai.
Nhưng đây là toàn tập cơ mà -- có bạn sẽ nhắc .Vâng, đồng ý với bạn : một dịp kiểm kê tất cả những gì XD đã viết như thế này là một việc thiết yếu .Với những ai làm công tác nghiên cứu văn học thì toàn tập này là rất cần với điều kiện là đồng thời nhà nghiên cứu đó phải tự sưu tầm lấy nhiều bài viết lẻ rải rác đây đó của XD trong đó có những bài rất hay mà chưa từng được đưa vào tập sách nào .Còn đối với đa số bạn đoc,tôi cầu mong sớm có một người làm công việc gạn lọc để rút ra từ toàn bộ sáng tác của XD khoảng độ ngàn trang gì đấy mà toàn những trang tinh tuý bộc lộ hết cỡ tài năng của XD .Theo chỗ tôi biết , mặc dù rất chủ quan và hay lo vun vén cho bản thân , nhưng XD cũng là người trọng lẽ phải và biết phục thiện .Được thấy những cuốn sách xứng đáng gọi là tinh tuyển của mình như vậy , nhà thơ sẽ có cái hào hứng như Từ Hải gặp Kiều và sau khi khen cho con mắt tinh đời ,sẽ xem như một người tri kỷ.

VAI NET CHUNG QUANH TAP SACH

Toàn tập Xuân Diệu <6 tập> in ra ở NXB Văn học do Nguyễn Bao sưu tầm biên soạn và giới thiệu .Tập 1 ,1020 trang in lại toàn bộ thơ trong các tập từ Thơ thơ đến Thanh ca , nhưng do không chọn bài lẻ nên lại thiếu Thơ duyên,Hoa đêm, Hy mã lạp sơn .Tập 2 , 784 trang gồm các tập văn xuôi Phấn thông vàng,Trường ca , Việt Nam nghìn dặm,Việt Nam trở dạ,Ký sự thăm nước Hung,Triều lên,Dao có mài mới sắc .Tập 3 , 1144 trang gồm Thanh niên với quốc văn,Tiếng thơ,Những bước đường tư tưởng của tôi ,Trò chuyện với các bạn làm thơ trẻ , Phê bình giới thiệu thơ ,Lượng thông tin và những kỹ sư tâm hồn ấy . Tập 4 ,844 trang gồm Đi trên đường lớn,Và cây đời mãi mãi xanh tươi,Mài sắt nên kim .Tập 5 , 676 trang gồm Công việc làm thơ và một số tác phẩm lẻ giới thiệu mấy nhà thơ Nadim Hitmet ,Tagor ,Tú Mỡ ,Huy Cận...Tập 6 , 896 trang ,gồm các bài giới thiệu các nhà thơ cổ điển và cận đại ,từ Nguyễn Trãi tới Trần Tuấn Khải .